BLOG: konjac, shirataki en glucomannan

Dit verhaal gaat over de plant genaamd konjac. Als eerste wil ik de verwarring met Cognac de wereld uit helpen. Je spreekt het hetzelfde uit, maar schrijft het compleet anders en gelukkig is het ook een heel ander product. Cognac is een sterkte alcoholische drank, afkomstig uit de streek rondom de gelijknamige stad in Frankrijk. Als ik het heb over het plantje konjac dan bedoel ik eigenlijk alleen maar de wortels en de producten die daar weer van gemaakt worden.

Wat is de konjac plant?

Deze tropische plant met de volledige naam “Amorphophallus konjac” komt van nature voor in China, Japan en Indonesië. Hij heeft een grote knolvormige wortel die ongeveer 25 cm breed wordt en 600 gram kan wegen. Boven de grond heeft hij “geveerde” bladeren en paarse bloemen die het meest lijken op de (denk ik bij iedereen bekende) aronskelk. Hij wordt ook wel eens olifants yam genoemd, konnyaku-aardappel of tong van de duivel.

Waar wordt konjac voor gebruikt?

De konjac plant wordt voornamelijk gekweekt voor zijn wortelknollen. Uit deze knollen wordt meel gemaakt, de vezel glucomannan wordt er uit gewonnen voor gebruik in supplementen en er wordt een gel van gemaakt die konnyaku heet (zie foto).

Deze gel wordt vermengd met water en een calciumhydroxide-oplossing waarna je er shirataki noodles van kunt maken. Shirataki is de naam van de eerste noodles die van de konjac plant werden gemaakt en betekent in het Japans “witte waterval”, omdat de witte en licht doorzichtige noodles met hun uiterlijk nog het meest op een waterval lijken.
Deze noodles zijn in Nederland steeds bekender aan het worden vanwege het feit dat ze weinig calorieën bevatten, veel vezels en toch erg goed vullen. De originele shirataki noodles kun je onder andere kopen bij de Jumbo, maar andere varianten zijn ook te koop bij bijvoorbeeld Bulk onder de naam dieet noedels, bij de Albert Heijn onder de naam Slendier en bij Holland and Barret onder de naam Slim noodles. Ik ben nog veel meer soorten noodles, pasta en rijst tegengekomen onder diverse namen en van diverse merken.

In de Oosterse keuken is het al jaren in gebruik

Er zijn culturen in Oost Azië die al 1500 jaar de vezels van de konjac plant gebruiken. In Japan en China wordt het zelfs al lange tijd gebruikt als onderdeel van een gezond dieet, omdat ze er van overtuigd zijn dat het ontgiftend werkt en grote voordelen heeft voor de spijsvertering. Het wordt gebruikt als verdikkingsmiddel of ze maken er shirataki noodles van.

Belangrijke mededeling!!

Zorg dat je direct na een maaltijd met deze noodles, of andere producten met glucomannan, ruim voldoende water drinkt (denk aan twee grote glazen). Water drinken is belangrijk, zodat het de vullende werking geeft waarvoor de meeste mensen het juist gebruiken, maar ook omdat bij te weinig water drinken het kan leiden tot verstopping.

Gezondheidsvoordelen konjac

Verbetering van diabetes type 2 en insulineresistentie

Bij diabetes type 2 (de meest voorkomende vorm) maakt je lichaam nog wel insuline aan, maar de cellen reageren er niet zo goed meer op. Het gevolg is dat de glucose in het bloed niet goed in de cellen kan worden opgenomen en de bloedsuikerspiegel stijgt. Als je bloedsuikerspiegel te lang hoog is kan dit schade veroorzaken in het lichaam (denk aan hart, ogen, nieren en voeten). Insulineresistentie is het voorstadium van diabetes type 2 waarbij het lichaam al minder goed reageert op insuline. Glucomannan zorgt voor een vertraagde opname van suiker vanuit het spijsverteringskanaal zodat er niet in één keer een grote hoeveelheid suiker in het bloed komt.
Onderzoek heeft aangetoond dat glucomannan in combinatie met ginseng een grote verbetering geeft voor patiënten met diabetes type 2. Een bijkomend voordeel van glucomannan is dat patiënten met diabetes ook minder snel geneigd zijn om producten te eten die hun bloedsuikerspiegel (snel) laten stijgen.

Verlaagde kans op darmkanker

Er is veel onderzoek gedaan naar vezels in relatie tot darmkanker. Vezels (dus ook de glucomannan uit konjac) verminderen de kans op darmkanker. Hoe vaker je naar het toilet gaat om je darmen te legen, hoe kleiner de kans op het krijgen van darmkanker. Hoe dit precies werkt is nog niet bekend. Wellicht doordat giftige afvalstoffen bij een goed werkende stoelgang minder lang in je lichaam verblijven. Er zijn ook aanwijzingen dat korte-keten vetzuren, die worden gemaakt door de darmbacteriën en die op hun beurt weer leven op de vezels, de groei van kankercellen tegenhouden.

In stand houden zuur-base evenwicht

De konjac plant is een zeer sterk basisch voedingsmiddel. Leuk, hoor ik je bijna denken, maar wat moet ik met die informatie? De meeste Nederlanders hebben met hun voedingspatroon dat grotendeels bestaat uit graan- en zuivelproducten, veel vlees en veel te weinig groenten een overwegend zuur dieet. Graan- en zuivelproducten, rijst, vlees, vis, noten, frisdranken, koffie en nog een hele lijst andere producten zijn voor het lichaam verzurend. Het eten van verzurende voedingsmiddelen op zich is niet het probleem (want bepaalde van deze voedingsmiddelen heb je ook nodig), maar het probleem zit in de verhouding tussen de verzurende en de basische voedingsmiddelen. In de praktijk eet en drinkt de gemiddelde Nederlander te veel verzurende voedingsmiddelen. Bij een PH-waarde die te zuur is kan het lichaam haar werk niet goed doen en zal ze zelf een manier zoeken om de PH-waarde weer in evenwicht te brengen. Een manier om dit te doen is door calcium (een basisch mineraal) uit de botten te onttrekken. Een gevolg van een langdurig te zuurvormend dieet is dus botontkalking. Door een bord gewone (verzurende) pasta te vervangen voor (basische) shirataki noodles, ben je dus voor de PH-waarde van je lichaam goed bezig.

Verlagen bloeddruk

Als je last hebt van een te hoge bloeddruk zou dit bij gebruik van glucomannan kunnen verbeteren. Uit onderzoek blijkt dat het de bloeddruk verlaagt.

Verlagen cholesterol

Er zijn diverse studies gedaan naar konjac in relatie tot cholesterol en het blijkt dat glucomannan een positief effect heeft op het cholesterolgehalte in het bloed. Overigens is dat een bekend effect van alle wateroplosbare vezels (denk ook aan de psylliumvezel). In één van deze studies is onderzocht wat dan de hoeveelheid is om dat positieve effect voor het cholesterolgehalte te bereiken en dat blijkt 3 gram glucomannan te zijn.

Optimaliseren van de stoelgang

Omdat konjac een zeer hoog gehalte aan vezels bevat (glucomannan), zal het je niet verbazen dat het je helpt bij een gezonde stoelgang. Vezels geven massa aan de darmen doordat ze vocht aantrekken, waardoor ze de darmen prikkelen. De darm heeft deze prikkels nodig om te gaan bewegen. Deze beweging heet de darmperistaltiek en is belangrijk voor een regelmatige stoelgang. Vezels zijn ook belangrijk omdat ze de perfecte consistentie kunnen verzorgen van je ontlasting. Deze mag namelijk niet te zacht zijn (te veel water betekent diarree) en niet te droog (harde ontlasting zorgt voor obstipatie). De vezels uit konjac helpen dus bij zowel obstipatie als diarree. Uit onderzoek blijkt dat een kleine hoeveelheid vezels de stoelgang al met 30% helpt te verbeteren.

Verbetering van de huid

Konjac zou de algehele gezondheid van de huid verbeteren. Er is ook een interessant onderzoek gedaan naar glucomannan in relatie tot acne, waarbij aanzienlijke verbeteringen van de acne werden waargenomen.

Afslanken met konjac

Naast de noodle en pastavarianten kun je konjac ook in poedervorm krijgen en in supplementen (pillen) om op deze manier het afslanken te ondersteunen. Konjac is erg vezelrijk en heeft het vermogen om veel water aan zich te binden. In de maag neemt het water op, zet het uit en geeft het een zeer voldaan en verzadigd gevoel. En dat ook nog voor langere tijd met een minimale hoeveelheid aan calorieën! Er is zelfs onderzoek naar gedaan en bewezen dat het toevoegen van glucomannan vezels helpt extra af te vallen (de proefpersonen verloren meer gewicht dan de controlegroep met een placebo).

Verbeterde wondheling

Uit een studie met muizen blijkt dat supplementen met glucomannan de wondgenezing positief kunnen beïnvloeden. Dit komt waarschijnlijk door de manier waarop ze het immuunsysteem ondersteunen. Onderzoek op muizen wordt als een goed vergelijkbaar onderzoek beschouwd, omdat muizen in genetisch opzicht veel lijken op de mens. Daarbij komt dat hun volledige DNA bekend is, ze genetisch makkelijk te manipuleren zijn en onderzoekers ze daardoor beter op de mens kunnen laten lijken.

Nadelen shirataki noodles

Disbalans darmflora bij excessief gebruik

Ik weet dat er mensen zijn die nog wel eens willen overdrijven met het gebruik van voedingsmiddelen waar gezondheidsbevorderende effecten aan zijn toegeschreven. Dus bij deze: LET OP! Gebruik konjac, shirataki en glucomannan nooit te veel en blijf daarbij altijd gevarieerd eten. Een gezonde darmflora bestaat namelijk uit een mooi evenwicht van een klein beetje slechte en veel goede darmbacteriën. Als je te veel snelle koolhydraten eet dan krijg je een overgroei aan slechte bacteriën, maar andersom kan dat ook gebeuren. Een voeding met alleen glucomannan vezels zou een eenzijdige overgroei aan goede darmbacteriën kunnen veroorzaken. Alles in het leven draait om balans en evenwicht. Ook een te veel van het goede kan slecht zijn 😉

Calciumhydroxide

Calciumhydroxide is een soort calciumoplossing en nodig om de noodles hun structuur te geven. In het Engels kom je deze stof ook tegen onder de naam “limewater” en “pickling lime”. Die laatste benaming geeft al aan waarvoor het nog meer gebruikt wordt, want “to pickle” betekent inleggen of inmaken van groenten (denk aan augurken en zilveruitjes). Bij het maken van onder andere augurken wordt calciumhydroxine dus al van oudsher toegepast. Dat iets al lange tijd wordt gebruikt wil echter niet zeggen dat het gezond of zonder risico’s is.
Calciumhydroxide wordt ook toegepast in drinkwaterzuivering om de PH-waarde van het water te regelen en om water te ontharden. Het zit dus ook in ons drinkwater, maar ik heb geen idee in welke hoeveelheid. Ook vond ik dat calciumhydroxide wordt gebruikt in de endodontologie; in een minieme hoeveelheid wordt het ingesloten tijdens een wortelkanaalbehandeling als desinfecteermiddel. Ik heb lang gezocht naar informatie over calciumhydroxide, maar geen goed onderbouwde onderzoeken in relatie tot onze gezondheid kunnen vinden.
Van een paar merken noodles heb ik wel eens gezien dat calciumhydroxine wordt vervangen door haverzemelen (dit heeft ook niet mijn voorkeur) en ik heb gelezen dat er merken zijn die de noodles blijkbaar helemaal zonder extra toevoegingen kunnen produceren (ik ben ze nog niet tegengekomen in de winkel).
Of calciumhydroxide schadelijk is durf ik dus niet met zekerheid te zeggen. Ik vermoed dat het wel meevalt, omdat je het met een half tot één pakje per maaltijd maar in beperkte mate binnen krijgt en ik er vanuit ga dat je het niet iedere dag eet. Zorg in ieder geval dat je de noodles goed wast voor gebruik.

Opgeblazen gevoel

Verder schrijven sommige mensen dat ze een licht opgeblazen gevoel krijgen na het gebruik. Dit komt doordat het vermogen van glucomannan om water op te nemen enorm groot is en het daardoor uitzet in het lichaam. Echter is dit voor anderen weer juist een voordeel, omdat dit het grote verzadigende effect veroorzaakt.
In de darmen gaan de darmbacteriën ermee aan de slag (ze fermenteren de vezels) en bij fermentatie kan gasvorming ontstaan. Overigens valt de gasvorming bij vezels die goed oplosbaar zijn in water over het algemeen wel mee.

Mensen met een te lage bloeddruk

Wat voor sommige mensen een voordeel is (namelijk het verlagen van de bloeddruk), kan voor anderen weer een nadeel zijn. Als je al een lage bloeddruk hebt, zou het kunnen zijn dat deze nog iets lager wordt, wat kan leiden tot duizeligheid.

Te weinig water drinken

Het laatste nadeel dat ik kan bedenken is dat als je er te weinig water bij drinkt, het tot verstopping zou kunnen leiden.

Cosmetische toepassingen

Zelfs in beautybranche kom je konjac tegen in de vorm van gezichtssponjes, zoals deze.

Samevatting

Om te onthouden:

• Konjac is de plant waar alles van gemaakt wordt.
• Shirataki is de oorspronkelijke naam van de noodles die van de wortelknol van de plant zijn gemaakt.
• Glucomannan is de naam van de voedingsvezel die uit de wortel van konjac wordt gewonnen.
• Het is vezelrijk dus goed voor de stoelgang.
• Het wordt gebruikt door mensen die willen afvallen.
• Overdrijf het niet en gebruik de producten met mate.
• Spoel de noodles in een vergiet goed af onder stromend water.
• Zorg ervoor dat je bij gebruik van producten met konjac voldoende water drinkt.

Wat vind ik van konjac noodles?

Ik ben zelf wel liefhebber van de noodles en gebruik ze één a twee keer per week als vervanger van echte noodles. Natuurlijk is er ook wat voor te zeggen om courgettenoodles te gebruiken (welke ik ook nog steeds regelmatig eet) omdat deze meer vitaminen en mineralen bevatten, maar de shiratakinoodles zijn bijna niet van echte noodles te onderscheiden wat de reden is dat ik ze graag in Oosterse gerechten gebruik. Ze lijken ook wel een beetje op spaghetti zodat ik ze ook weleens met een Italiaanse tomatensaus eet. Uiteraard zorg ik ervoor dat de rest van mijn voeding gezond en gevarieerd is.
Daarnaast merk ik dat ik echt langer verzadigd ben dan normaal en dat ik na het eten van de shirataki noodles geen dip in mijn bloedsuikerspiegel heb (de bekende after dinner dip). Ook voor de stoelgang is het een fijn product.

Nog meer lezen over konjac?
https://www.medicalnewstoday.com/articles/319979.php
https://www.wkof.nl/nl/kanker-voorkomen/professionals/eerdere-edities-kankerpreventienieuws/feiten-over-voedingsvezels
http://www.konjacfoods.com/noodles/index.html